Lizarriturri, Urretxuko Txistulari Taldearen sorrera

Aurreko orrietan esan bezala, 40ko hamarkadaren amaieran Urretxun ez zegoen txistulari bandarik, nahiz eta Joxe Gabilondok han eta hemen jotzen zuen norbaitek eskatzen bazion. Bestalde, 50eko hamarkadan bazeuden herrian txistua jotzen zekiten hainbat lagun, hala nola, Jose Antia, Leon Arrieta, Santi Gutierrez, Jose Perez... Ramon Esnaolak ere ordurako bazekien  txistua jotzen. Beraz, talderen batek, agintariek edo partikularren batek behar izanez gero, hauek denak prest egoten ziren ekitaldiren edo ospakizunen batean jotzeko.

Jose Antia, adibidez, Luistarren Kongregazioaren babesean osatu zuten neskatoen dantza taldeko eta katekesiko txistularia zen joan zen mendearen erdi aldeko urte haietan. Luistarren Kongregazio Mariarra Elizaren inguruan sortutako erakunde bat zen. Katekesia erakustea zuten arduretako bat, baina hainbat kultur ekimen ere burutzen zituzten: antzerki emanaldiak, mutikoen abesbatza, Errege Magoen kabalgata eta dantza taldea esaterako. Don Pablo Oñatibia apaiza zen kongregazio honetako arduradunetako bat. Gizon euskaltzale eta abertzalea izanik, folklorea eta euskal kultura bultzatzeko saiakera ugari egin zituen. Hain zuzen ere, Don Pablok berak erakutsi omen zion solfeoa eta txistua jotzen Jose Antiari, honek 10 urte inguru zituenean. Eta ondotik, dantza taldean eta kongregazioak antolatzen zituen bestelako ekitaldietan jotzen aritzen zen, Errege Magoentzako eskutitzak jasoz egiten zuten kalejiran esate baterako. Batzuetan, Juan Mendizabal Txapas-ek laguntzen zion atabalarekin. 

Leon Arrietak, Santi Gutierrezek eta Jose Perezek, berriz, mendiko ibilaldietan txistua jotzeko ohitura zuten. Mendizaletasuna oso errotua zegoen garai hartako gazte askoren artean eta asteburuero egiten zituzten txangoak Euskal Herriko mendiren batetara: Urbiara eta Aizkorrira, Erniora... Txistua jotzea eta kantu saioak egitea oso ohikoa zen irteera haietan. Mendian, agintariengandik ezkutuan, entzuten ziren garai hartan kalean kantatzerik ez zeuden abestietako asko.

Giro horretan murgilduta zebiltzala piztu zitzaien Santiri eta Jose Perezi txistua ikasteko gogoa. Don Santiago Garmendiaren bidez, Ormaiztegira joaten hasi ziren, Paxkual Larrañagaren etxera. Larunbatero trenez joaten ziren txistu eskolak hartzera. Solfeoa aurretik ikasia zeukaten, parrokiako gaztetxo tipleen abesbatzako kide izan baitziren urte batzuk lehenago. 10 pezeta ordaintzen zuten lezio bakoitzeko eta hainbat hilabetez aritu ziren joaten, arik eta jendaurrean jotzeko moduan egon ziren arte. Lehenengo aldiz, Ormaiztegiko jaietan jo omen zuten, Paxkualekin berarekin.

Leon Arrieta, berriz, Pasiotarren eskolan ibili zen eta bertan ikasi zuen. Bera haurra zenean, oso ohikoa zen eskolan musika ikastea. Leoni, gainera, txistua jotzen ikasteko aukera ere eman zioten eta Ramon Esnaola izan omen zuen irakasle, gainera. Garai hartan, dantza taldea ere ba omen zegoen bere eskolan eta haiei txistua jotzeko erakutsi omen zieten. Gogoan du lehenengo aldiz sei urterekin jo zuela jende aurrean: eskolako kofradiak peregrinazioa egin zuen Antiora eta bostpasei haur txistua jotzen igo ziren. 

Urte batzuk geroago, Leonek txistua eramaten zuen mendiko ibilaldietara. Eta behin, Urbian zeudela, Jose Mari Azurmendik esan zion Jose Antiarekin eta Txapas atabalariarekin elkartzeko.

Beraz, entsegu batzuk egiteko Auxilio Social izenarekin ezagutzen zen eraikinean elkartzen hasi ziren, aurretik poxpolo fabrika egon zen lekuan. Eraikin hori Labeaga kalean zegoen, gaur egun etxeorratza dagoen lekuan; Elizarena zen eta Luistarren Kongregazioak antolatutako ekintzetarako erabiltzen zuten orduan: kabalgatako jantziak eta tresnak gordetzeko, danborradako tresnak gordetzeko edota nesken dantza taldearen entseguetarako.

Denborak aurrera egin ahala, gero eta gehiagotan irteten ziren elkarrekin jotzera. Tarteka, kalejirak egiten hasi ziren igande goizetan eta laster deitu zieten festetan, dantzaldiren batean edo prozesioren batean jotzeko. Elkarrekin egin zuten lehen kalejiretako bat La Milagrosa monjen komentuko kaperatik parrokiarainokoa izan zen, egun hartan jaunartzea egin behar zuten umeen aurretik, hauei elizkizunera lagunduz. 1957. urtean izan zen hori.

Ondoren, Santi eta Jose Perez ere hauekin batera jotzen hasi ziren. Eta handik gutxira igande goizetan eta festetan txistua jo zezatela proposatu zieten udal-agintariek. Baietz esan zuten eta horrela hasi ziren, baina ez zeukaten harreman ofizialik Udalarekin eta ez zuten soldatarik kobratzen. Momentuz, txistulari banda ofizialik gabe jarraitzen zuen Urretxuk.